De geschiedenis van cannabis in Nederland is lang en complex, met een transitie van illegale substantie naar een gedoogde en geaccepteerde status. In de afgelopen decennia heeft de houding ten opzichte van cannabis drastisch veranderd. Waar cannabis vroeger als een gevaarlijke drug werd beschouwd, zien velen het nu als een relatief onschuldig middel met medische en recreatieve voordelen. Deze transformatie is niet zonder controverse verlopen en heeft geleid tot hevige debatten over legalisatie, volksgezondheid en regelgeving.
Het Nederlandse gedoogbeleid, dat zijn oorsprong vindt in de jaren zeventig, heeft ervoor gezorgd dat de verkoop van kleine hoeveelheden cannabis in coffeeshops wordt toegestaan, ondanks dat het formeel nog steeds illegaal is. Door deze methode werd Nederland wereldwijd bekend als pionier in het omgaan met drugsbeleid. Voorstanders benadrukken de lage gebruikscijfers van harddrugs en het gescheiden houden van markten. Tegenstanders daarentegen maken zich zorgen over toeristische overlast, illegale teelt en de grijze gebieden in de wetgeving.
Medicinale cannabis legalisatie bracht een nieuw aspect in het gesprek. Vanaf 2003 kunnen patiënten met een doktersrecept medicinale cannabis via apotheken verkrijgen. Het verschaft verlichting aan patiënten met chronische pijn, epilepsie, MS en soortgelijke aandoeningen. De toegenomen wetenschappelijke aandacht voor cannabinoïden zorgt voor meer acceptatie en onderzoek in de medische wereld.
De illegale productie van cannabis blijft bestaan en zorgt voor uitdagingen zoals onveiligheid, kwaliteitsproblemen en belastingontduiking. In 2023 lanceerde de overheid een experiment voor legale en gecontroleerde cannabisteelt om deze problemen te verminderen. Het experiment moet zorgen voor een transparante en gecontroleerde keten van teelt tot verkoop. Indien succesvol, zou dit model kunnen leiden tot een volledige legalisatie van cannabis op nationaal niveau, met duidelijke voordelen voor volksgezondheid, economie en criminaliteitsbestrijding.
De sociale perceptie van cannabis is eveneens aan het veranderen. Waar edibles vroeger werd gezien als iets voor criminelen of alternatieven, is het nu genormaliseerd, vooral bij jongeren en in steden. Preventie, educatie en verantwoord gebruik krijgen steeds meer aandacht in lijn met maatschappelijke bewustwording. Toch blijft onduidelijk hoe wenselijk en haalbaar volledige legalisatie is binnen internationale en EU-regels.
De discussie over cannabis zal de komende tijd blijven veranderen en groeien. De uitkomsten van lopende experimenten, veranderende maatschappelijke normen en internationale druk zullen bepalen hoe Nederland omgaat met deze plant die zo lang in het grijze gebied heeft verkeerd. Wat vaststaat is dat er geen stilstand meer is en dat cannabis een blijvend actueel onderwerp is.